کارنامه رسانه های ترکیه در عملیات شرق فرات - وبلاگ سطح دیتا

به گزارش وبلاگ سطح دیتا، ماشین رسانه ای عظیم آکپارتی٬ تلاش کرد تصویر موجهی از اقدامات آنکارا در شرق فرات ارائه دهد اما این تصویر نهایتاً نتوانست واقعیت ها را تغییر داده و جهانیان را توجیه کند و فقط در داخل٬ پیروز شد.

به گزارش گروه بین الملل وبلاگ سطح دیتا٬ سه دهه اخیر در تاریخ معاصر ترکیه٬ دهه های مهم سربرآوردن اثرگذارترین رسانه های بخش خصوصی در این کشور است.

در این دهه ها٬ علاوه بر چندین روزنامه٬ ده ها شبکه تلویزیونی و رادیویی نیز به جهان آمدند که اغلب آنها به خانواده ها و خاندان های ثروتمند و مقتدر و گروه های اقتصادی و صاحب سرمایه٬ تعلق دارند.

خاندان های ثروتمند٬ هلدینگ های عظیم و گروه های مختلف به این نتیجه رسیدند که راه اثرگذاری بر سیاست، اقتصاد و قدرت دریافت در بازار آزاد و جامعه نوین ترکیه از جهت فتح آنتن ها می گذرد و به همین دلیل٬ بخش مهمی از سرمایه ها به این حوزه انتقال یافت و رسانه های بخش خصوصی٬ به تمام معنی کلمه٬ جان دریافتد و صاحب نفوذ شدند.

این رسانه ها توانستند در این سال ها٬ در روند تغییرات فرهنگی٬ اجتماعی و سیاسی ترکیه نقش مهمی ایفا کنند و در عین حال٬ در حوزه اقتصاد نیز٬ دارای نیروی اثرگذاری بالایی باشند.

حالا صاحبان رسانه های خصوصی به خوبی می دانند که در ترکیه٬ می توان با رسانه ها٬ افکار عمومی را مدیریت کرد٬ بر آنها تاثیر گذاشت٬ بخشی از آراء و نظرات را مهندسی کرد و همچنین می توان موازنات حزبی و سیاسی را تغییر داد و در حوزه های امنیتی هم٬ به شکل غیرمستقیم٬ مدیریت فضا را در اختیار گرفت.

از انتخابات تا کودتا و جنگ

حزب عدالت و توسعه٬ پیش تر فقط توان هدایت و مدیریت بخشی از رسانه ها را در اختیار داشت و روزنامه ای همچون ینی شفق٬ اصلی ترین ارگان اتاق فکر این حزب بود.

در عین حال٬ برخی از رسانه های بسیار قدرتمند و اثرگذار گروه فتح الله گولن همچون خبرگزاری جهان با صدها میلیون دلار تجهیزات مدرن و روزنامه زمان (با انتشار رکوردشکن یک میلیون و دویست هزار نسخه در روز)٬ عملاً در خدمت تیم اردوغان بود اما در عین حال٬ رسانه های رقیب نیز٬ فضای خودشان را داشتند ولی در میدان عمل٬ آکپارتی با همان قدرت نسبی٬ در چندین انتخابات پیروز شد و قدرت را به شکل یک قبضه در اختیار گرفت.

اگر چه بخشی از رسانه های مخالف دولت و نزدیک به حزب جمهوری خلق٬ همواره از رقبای اردوغان حمایت کردند٬ اما در مسائل ملی و مشترک٬ همواره در کنار دولت قرار دریافتد و علاوه بر این٬ ثروتمندان و صاحبان سرمایه٬ مصلحت شرکت های خود را نیز در نظر دریافتد و حتی گروه متنفذ و قدرتمندی همچون خانواده دوغان که بیش از 10 شبکه تلویزیونی مهم و چهار روزنامه بسیار مهم ترکیه را در اختیار داشت٬ هیچگاه به شکل جدی و عینی به جنگ اردوغان و آکپارتی نرفت و در بیان نقدها نیز حد نگه داشت.

اما در کودتای سال 2016 میلادی ورق برگشت.

در جریان کودتای نافرجام شبکه گولن٬ حتی رسانه های مخالف دولت نیز به کمک اردوغان آمدند و اتفاقاً٬ شبکه های تلویزیونی متعلق به خانواده دوغان٬ به تاثیرگذارترین و مهم ترین شکل ممکن به داد دولت رسیدند و آن مصاحبه مشهور تلفنی تصویری با اردوغان٬ حاصل تلاش یکی از وبلاگ سطح دیتا دوغان (خنده فرات از دبیر خبرهای شبکه سی.ان.ان ترک و کانال دی) بود.

خریدهای بزرگ و یکدست شدن فضای رسانه ای

بعد از کودتا٬ تیم اردوغان نه تنها از رسانه های مخالف٬ به خاطر آن حمایت کم نظیر تشکر نکرد٬ بلکه تصمیم عجیب دیگری اتخاذ کرد. بر اساس این تصمیم٬ رفقای ثروتمند اردوغان٬ سراغ رسانه های مخالف رفتند و بسکمک از آن رسانه ها را از صاحبانشان خریدند.

گروه دوغان که چندین رسانه عظیم همچون خبرگزاری دوغان٬ مجموعه شبکه های تلویزیونی کانال دی٬ سی.ان.ان ترک٬ روزنامه حریت و چندین رسانه دیگر را نیز در اختیار داشت٬ به خانواده دمیر اورن فروخته شد و با توجه به قدرت دریافت گروه های تورکواز و سایرین٬ فضای رسانه ای ترکیه به شکل محسوسی٬ یکدست شد و حالا شاهد آن هستیم که خانواده های محافظه کار ثروتمند و اسلام گرا٬ در میدان رسانه در برابر خانواده های کاقتصادیست لاییک٬ از قدرت بسیار بیشتری برخوردار هستند و این فقط گروه فرید شاهنگ است که هنوز از رسانه های خود دل نکنده است.

در چند سال اخیر شاهد این بوده ایم که رسانه های بخش خصوصی نزدیک به آکپارتی نیز در پوشش خبری و تحلیل رویدادها٬ دقیقاً همچون رسانه های دولتی و حزبی عمل کرده اند و حالا شمار رسانه های مخالف و منتقد دولت اردوغان حتی به تعداد انگشتان دو دست نمی رسد.

رسانه های همسو با دولت٬ در انتخابات٬ در تثبیت نظام ریاستی و موقعیت جدید اردوغان٬ در تقویت ائتلاف ملی گرایان راست افراطی و محافظه کاران٬ در تهییج فضا در مورد شرق مدیترانه٬ در جنگ با پ.ک.ک و منزوی کردن حزب دموکراتیک خلق ها و حوزه های دیگر٬ همواره به نفع دولت و حزب حاکم عمل کردند و طبیعی است که در پوشش اخبار مربوط به تجاوز ترکیه به خاک سوریه نیز٬ به همین شکل عمل کنند.

تبدیل تجاوز به حماسه

رسانه های همسو با حزب عدالت و توسعه٬ تلاش کردند افکار عمومی ترکیه را اقناع کرده و حمله به شرق فرات را همچون اقدامی حیاتی در دفاع از امنیت ملی ترکیه٬ برجسته کنند.

با وجود آن که هیچ کدام از شبکه های تلویزیونی ترکیه تاکنون گزارش و خبری از حملات نیروهای ی.پ.گ به خاک ترکیه و امنیت ترکیه منتشر نکرده بودند، اما اثر روانی و اجتماعی تاکتیک رسانه ای تکرار٬ این فکر را جا انداخت و چنین شد که حمله ترکیه به خاک سوریه که از منظر حقوق بین الملل٬ عین تجاوز است٬ همچون حماسه ای دینی و ملی٬ مورد توجه قرار گرفت.

حضور ده ها اکیپ خبری و خودروهای ماهواره ای تجهیزات سیار در مرز سوریه و ترکیه و پوشش لحظه به لحظه اخبار با حضور ده ها کارشناس٬ عملیات شرق فرات را به عنوان یک حماسه و مبارزه ای برای حفظ امنیت ملی ترکیه برجسته کرد و در این مدت٬ هیچکدام از مسائل و معضلات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی ترکیه٬ بر روی آنتن٬ مورد بحث و بررسی قرار نگرفت. ماشین رسانه ای عظیم آکپارتی٬ تلاش کرد تصویر موجهی از اقدامات آنکارا در شرق فرات ارائه دهد، اما این تصویر نهایتاً نتوانست واقعیت ها را تغییر داده و جهانیان را توجیه کند و فقط در داخل٬ پیروز شد.

چرا که اغلب کشورهای جهان٬ تصویر واقعی تحولات شمال سوریه را نه از منظر رسانه های ترکیه بلکه از منظر مشاهدات و برداشت های خود تحلیل کردند و تحلیل نهایی تابلوی کنونی ترکیه به ما می گوید که پوشش خبری این رویداد٬ صرفاً به عاملی برای تهییج افکار و عواطف ملی گرایانه ترکی و تقویت گفتمان دوقطبی داخلی تبدیل شده است.

اگر چه در این مدت٬ رسانه های وابسته به پ.ک.ک نیز تلاش کردند تا با خبرسازی های جعلی و وارونه و ارائه تصاویر غلط و نامرتبط٬ حقیقت میدان را به نحوی دیگر نشان دهند، اما هوشکمک خبرگزاری رسمی ترکیه و به نمایش گذاشتن اصل و فرع تصاویر و عکس های به کارگفته شده٬ دست آنها را رو کرد.

ولی در عین حال٬ هیچکدام از دو سو٬ تصویری واقع بینانه و دقیق از عملیات در شرق فرات نشان نداد و شیوه تحلیل و پوشش خبری حملات٬ به گونه ای است که می توان آشکارا گفت: اثر خواسته ها و هدایت گری های اتاق فکر حزب حاکم و رویکرد وزارت دفاع و سرویس اطلاعاتی میت ترکیه در این برنامه ها محسوس است و ردپایی قوی و مشهود از برخورد رسانه ای حرفه ای و واقعی در رسانه های بخش خصوصی ترکیه هم مشاهده نشد.