گیاه رازیانه، از خواص تا کاشت و برداشت در منزل! - وبلاگ سطح دیتا

به گزارش وبلاگ سطح دیتا، خبرنگارانـ پزشکان و روانشناسان باور دارند که یکی از اصلی ترین علل بروز بعضی از بیماری های جسمی بیماری های روحی و روانی است. بسیاری از محققان منشأ بیماری های روحی و روانی را دور شدن انسان از طبیعت می دانند. بی شک زندگی های پر هرج و مرج امروز جوامع شهرنشین با تمامی معضلات و مسائل خود در زندگی مردمان روستایی و عشایر وجود ندارد؛ اما گاه همین ارتباط تنگاتنگ جوامع روستانشین و گوچ رو با طبیعت برای شهرنشینان الگویی می گردد تا پیوند خود را با طبیعت بیشتر حفظ نمایند.

به گزارش وبلاگ سطح دیتا، جدا از درمان روح که طبیعت از طریق دیدن آن برای ما به ارمغان می آورد، گیاهان و مواد ارگانیک موجود در طبیعت نیز می توانند دارویی برای درمان بسیاری از امراض جسمی انسان باشد. منابع غنی که امروز آن را با نام گیاهان دارویی می شناسیم، درواقع مواد اولیه و موثری هستند که حتی در ساخت بسیاری از دارو ها مورد استفاده قرار می گیرند. گیاهان دارویی به دلیل ماهیت طبیعی و وجود ترکیبات همولوگ دارویی در کنار هم با بدن سازگاری بهتری دارند و معمولاً فاقد عوارض ناخواسته هستند.

یکی دیگر از گیاهان دارویی که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت، گیاه رازیانه است. رازیانه از قدیمی ترین گیاهان دارویی یا ادویه ای دنیاست که امروز در صنایع داروسازی به عنوان ماده موثره در درمان سرفه، دل درد، نفخ معده، سوء هاضمه بچه ها، سرماخوردگی، ضد التهاب و... استفاده می گردد.

معرفی

رازیانه گیاهی علفی، معطر و چند ساله با نام علمی Foeniculum vulgare Mill و نام انگلیسی Fennel از خانواده Apiaceae یا چتریان و از تیره هویج هاست. منشأ گیاه رازیانه نواحی مدیترانه و قسمت هایی از جنوب اروپاست. در ایران گیاه رازیانه را در حاشیه رودخانه ها یا کنار دیوار خانه های قدیمی در روستا ها و زمین های کشاورزی می توان یافت. از بارزترین شاخصه ظاهری گیاه رازیانه گل های چتری زرد رنگ و برگ های شویدی است که بذر یا میوه، برگ و ساقه و ریشه گیاه، خوراکی و درمانی هستند. گیاه رازیانه بسیار شبیه به شوید است. ابتدایی ترین راه تشخیص و تمایز شوید و رازیانه عطر و بوی گیاه است.

تاریخچه

به گزارش وبلاگ سطح دیتا، رازیانه در کتب طب سنتی با نام رازیانج و در مناطق دیگر ایران به بادیان سبز و راجونه معروف است. رومیان باستان به این گیاه شَمار و اعراب به آن شَمر می گویند. استفاده از گیاه دارویی رازیانه از گذشته های بسیار دور مرسوم بوده است. دیوسکورید (پزشک، داروساز و گیاه شناس یونانی) اثر رازیانه در زیاد کردن ترشحات شیر، مقوی برای معده، قاعده آور و مدر دانسته است و شیره گیاه را برای چشم مفید می دانسته است. جالینوس حکیم از مصرف آن در تهیه غذا می گوید. در قرن پنجم از گیاه رازیانه به عنوان مسکن سرفه استفاده می شد. در قرون وسطی که رویش رازیانه در نواحی مختلف به خصوص اروپا گسترش زیادی داشت، از آن برای مصارف طبی و غذایی استفاده هایی به عمل می آمده است.

رازیانه را حتی در صومعه ها و باغ ها به عنوان گیاه زینتی پرورش می دادند. به تدریج پرورش آن در قالب باغ های سلطنتی معمول شد. در قرون 9 تا 14 میلادی برای آن صفات درمانی بسیاری قایل بودند و حتی آن را در مداوای بیماری های روانی مؤثر می دانستند. یونانیان و رومیان باستان از گیاه رازیانه به عنوان یک سبزی خوراکی یا دارو استفاده می کردند. طبق افسانه های یونان پرومتئوس خدای آتش و معشوقه آتنا (دختر زئوس) از یک شاخه بسیار عظیم رازیانه برای حمل آتش از کوه المپ به زمین استفاده نموده است. جالب است بدانید که نام یونانی رازیانه ماراتون یا ماراتوس است و محل نبرد معروف ماراتون که (جنگ بین ایران در زمان داریوش هخامنشی با یونانیان که خاتمه ایران پیروز شد) در دشت ماراتون یا دشت رازیانه رخ داد.

کاربرد

از پیاز، برگ و بذر گیاه رازیانه در غذا های سنتی کشور های مختلف استفاده می گردد. دانه خشک رازیانه یک ادویه معطر و با ارزش است که عطر و طعم خاصی به غذا ها می بخشد. از برگ های تازه رازیانه در بعضی کشور های اطراف دریای مدیترانه برای ترکیب در سالادها، سوپ ها، پودینگ و سس ها استفاده می گردد. از پرکاربردترین قسمت های گیاه رازیانه در آشپزی پیاز آن است. پیاز رازیانه را به صورت خورشت، بریان شده (کبابی) و خام میل می نمایند. رازیانه همچنین به عنوان طعم دهنده سوسیس ایتالیایی، ترشی بادمجان اسپانیایی و چای کاربرد دارد. رازیانه به عنوان طعم دهنده در بعضی از خمیردندان های طبیعی استفاده می گردد. از برگ های خشک شده رازیانه یا دانه های آن در تهیه دمنوش نیز می توان بهره برد. روغن رازیانه نیز یکی از روغن های درمانی است که از میوه یا بذر این گیاه تهیه می نمایند.

طبع رازیانه

گیاه دارویی رازیانه داری طبع گرم و خشک است. در طب سنتی ایران از آن به گیاه ضد بلغم و صفرا یاد می گردد.

خواص گیاه رازیانه

پیاز رازیانه حاوی 72 گرم کالری، 3 گرم پروتئین و 17 گرم کربوهیدرات است. رازیانه فیبر بسیار بالایی دارد، به طوری که در هر پیاز رازیانه حدود 7 گرم فیبر خوراکی وجود دارد. همه قسمت های گیاه دارای مقادیر بالایی از پتاسیم، کلسیم، مس، آهن، سلنیم، ویتامین K، 〖A، B〗-6، C، D و اسید فولیک است.

پیشگیری از سرطان با رازیانه

رازیانه حاوی مقادیر قابل توجهی از فلانوئید و یک ترکیب عجیب به نام آنتول است. آنتول وظیفه پاک نمایندگی رادیکال های آزاد را دارد که سلول های آسیب دیده را قبل از سرطانی شدن از بین می برد. اثرات آن از طریق آزمایشات متعدد روی روغن رازیانه آنالیز شده است.

سلامت دندان ها با رازیانه

جویدن دانه رازیانه موجب تعادل در مقدار PH دهان می گردد و احتمال ایجاد سیاهی و حفره روی دندان را کاهش می دهد. مطالعات نشان می دهد که جویدن تنها 10 دقیقه از دانه های رازیانه موجب افزایش بزاق و فراوری مقداری PH در دهان می گردد. این تغییرات باعث کاهش فعالیت باکتری ها و محافظت از پوسیدگی دندان خواهد شد. علاوه بر این عطر بی نظیر و منحصر به فرد دانه های رازیانه بوی بد دهان را از بین می برد.

خطر بیماری های قلبی را کاهش می دهد

رازیانه یکی از اصلی ترین گیاهان دارویی توصیه شده در سبد غذایی افراد مبتلا به بیماری های قلبی است. رازیانه نه تن ها به طور طبیعی فاقد چربی های اشباع و ترانس است، سرشار از فیبر و آنتی اکسیدان های مفید و مدافع در برابر بیماری های قلبی-عروقی است. طبق تحقیقات اجرا شده ویتامین C موجود در رازیانه باعث فراوری اکسید نیتریک می گردد که گشاد شدن و باز شدن رگ های خونی را در پی دارد.

افزایش شیر در مادران شیرده

قرن هاست که رازیانه به عنوان سالم ترین روش برای افزایش شیر مادران شیرده مورد استفاده قرار می گیرد. رازیانه دارای خواصی است که مشابه استروژن عمل می نماید. این هورمون به طور طبیعی به افزایش شیر مادر یاری می نماید. رازیانه را می توان به صورت دمنوش، عرق، قرص و تازه خوری مصرف کرد.

رازیانه هضم غذا را بهبود می بخشد

رازیانه بیشتر برای درمان اختلالات گوارشی همچون: سندروم روده تحریک پذیر (IBS)، قولنج و سوزش معده استفاده می گردد. در یک آزمایش ترکیب روغن رازیانه با زردچوبه شدت علائم IBS را طی 30 روز از درمان به طور قابل توجهی کاهش داده است. در کل رازیانه برای درد معده مفید است. عرق، دمنوش یا خوردن بذر رازیانه به درمان نفخ شکم، کاهش احساس سوزش معده، کاهش ترشح اسید معده و برطرف احساس سنگینی معده یاری می نماید.

رازیانه دارای خواص ضد پیری است

تمام قسمت های گیاه رازیانه منبع ویتامین B و C است که سبب سنتز کلاژن و حفظ جوانی می گردد. از عصاره رازیانه در ساخت بعضی از کرم های جوان نماینده و ضد چین و چروک استفاده می گردد. برای این منظور می توانید بخور رازیانه را امتحان کنید. عرق رازیانه نیز سبب طراوت و نشاط پوست خواهد شد.

تقویت بینایی با رازیانه

رازیانه از قدیم تا به امروز به گیاه تقویت نماینده بینایی مشهور است. اگر از سوزش و التهاب چشم رنج می برید، می توانید روزانه چشمان خود را با عرق رازیانه شستشو دهید. رازیانه دارای مقادیر فراوان ویتامین A است. ویتامین A موجود در رازیانه به پیشگیری و درمان آب مروارید، آب سیاه و خشکی چشم یا قرنیه یاری می نماید.

سلامت و استحکام استخوان ها با رازیانه

کلسیم موجود در رازیانه به تقویت و استحکام استخوان ها یاری می نماید. رازیانه حدود 115 میلی گرم کلسیم دارد که 10 درصد احتیاج روزانه بدن را تامین می نماید. علاوه بر کلسیم رازیانه دارای مقادیر بالایی منیزیم، فسفر و ویتامین K است که در کنار کلسیم یک مکمل غذایی برای سلامتی استخوان ها محسوب می گردد.

رازیانه برای کاهش وزن

فیبرِ غذایی، فاقد کالری و دارای حجم است؛ بنابراین موجب می گردد تا با خوردن مقدار کمی از آن احساس سیری کنید. بدن انسان آنزیم لازم برای تجزیه فیبر را ندارد، به همین خاطر قادر به تبدیل فیبر به کالری نیست. در واقع 7 گرم از رازیانه فیبر حجیمی است که هیچ کالری به بدن شما نخواهد رساند. مطالعات نشان می دهد که رژیم های غذایی که فیبر بالایی در برنامه خود دارند، در کاهش وزن خیلی مؤثرند.

تقویت سیستم ایمنی بدن با رازیانه

یک فنجان دمنوش رازیانه تقریباً 20 درصد احتیاج روزانه بدن به ویتامین C را در خود جای داده است. ویتامین C موجود در رازیانه به تنهایی موجب تقویت سیستم ایمنی بدن خواهد شد. علاوه بر این سلنیوم موجود در رازیانه باعث می گردد که سلول های T در بدن بیشتر فراوری شوند. این سلول ها از این نظر مهم هستند که با عوامل مخرب مقابله می نمایند؛ بنابراین مصرف رازیانه واکنش سیستم ایمنی نسبت به عفونت ها و عوامل بیماری زای مختلف را تقویت می نماید.

رازیانه گیاهی ضد التهاب

تجویز خوراکی عصاره متانولی بذر رازیانه نشان داده که اثرات مهار بر التهاب حاد و غیر حاد بالایی دارد. مقادیر بالای آنتی اکسیدان موجود در رازیانه دارای خواص ضدالتهاب طبیعی است که خطر ابتلا به بیماری های التهابی را کاهش می دهد. در نتیجه رازیانه برای انواع بیماری های التهابی مانند روماتوئید مفید است.

رازیانه گیاهی ضد باکتری

در یک مطالعه بر روی عصاره آبی رازیانه فعالیت ضدباکتری از این عصاره بر روی Staphylococcusaureus، Escherichia coli، Pseudomonas aeruginosa و Salmonella typhi مشاهده شده است. در یک مطالعه که اثرات آنتی باکتریایی اسانس این گیاه آنالیز شده است، نشان داده شده که این اسانس دارای فعالیت ضد میکروبی بسیاری قوی در برابر میکروب های Escherichia coli، Salmonella typhimurium و Staphylococcus aureus در پایه های غذایی داشته است.

کاهش میزان استرس و اضطراب

در یک مطالعه تعیین شد که اثرات عصاره رازیانه در کاهش استرس و افزایش حافظه در موش صحرایی موثر است. این مطالعه نشان داد که این گیاه با روش های مختلفی می تواند باعث کاهش استرس و اختلالات استرسی گردد.

یاری به کاهش درد های حاصل از عادات ماهانه خانم ها

یکی از مسائل رایج بسیاری از زنان که معمولاً با دارو های بدون نسخه همانند دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی برطرف می گردد، داشتن عادت ماهانه دردناک یا دیسمنوره است. اما مشکل تقریبا 10 الی 20 درصد از زنانی که در طول این مدت دچار درد و ناراحتی های شدید می شوند، از طریق دارو برطرف نخواهد شد. افراد زیادی هستند که به جای دارو های شیمیایی از گیاهان دارویی استفاده می نمایند؛ نتایج یکی از آزمایش های سال 2012 میلادی نشان داد که گیاه رازیانه می تواند در کاهش درد دوره عادت ماهانه زنان موثر باشد. اینطور که پیداست، این درد ناشی از منقبض شدن رحم است و محققان بر این باورند که رازیانه می تواند مانع انقباض رحم گردد.

رازیانه برای قند خون مفید است

بسیاری از متخصصین طب سنتی توصیه می نمایند که از چای رازیانه به منظور تنظیم قند خون استفاده گردد. نتایج یکی از مطالعات که در بنگلادش بر روی موش ها انجام شد، نشان داد که مقادیری از عصاره رازیانه می تواند میزان قند خون را مشابه دارو های استاندارد شیمیایی کاهش دهد. در موش های دیابتی که روغن رازیانه مصرف کردند، بازسازی سلولی در جزایر لانگرهانس لوزالمعده دیده شد. به عبارت دیگر ترمیم این بافت به دنبال مصرف رازیانه به دلیل اثر ترمیمی سلول های برون ریز پانکراس است که اثر مثبت این ماده بر فراوری انسولین را نشان می دهد.

عوارض مصرف بیش از حد فرآورده های گیاه رازیانه

مصرف دمنوش و فرآورده های رازیانه ممکن است در بعضی از افراد سبب بروز مسائل جدی گردد.

افرادی که دارو های مربوط به اختلالات تشنج یا صرع مصرف می نمایند یا کسانی که مبتلا به آسم یا حساسیت شدید هستند، باید در مصرف رازیانه و فرآورده های آن احتیاط نمایند.

توصیه می گردد خانم هایی که در ناحیه سینه یا هر ناحیه ای از بدن کیست دارند، از خوردن رازیانه بپرهیزند.

طبع گیاه رازیانه گرم و خشک است، درنتیجه افرادی که طبعشان گرم و خشک است، ممکن است پس از مصرف رازیانه دچار مسائلی شوند.

با توجه به خاصیت هورمونی (استروژنی) این گیاه مصرف آن در دوران بارداری توصیه نمی گردد.

کاشت رازیانه در منزل

برای کاشت رازیانه می توانید از بخش های مختلف این گیاه مانند بذر، پیاز و ساقه برگ بهره ببرید. رازیانه فلورانسی که بیشتر از پیاز آن استفاده می گردد، از طریق بذر و پیاز قابل تکثیر است. این نوع رازیانه در انواع مختلف پخته شده، کبابی و خام کاربرد دارد.

بهترین شیوه تکثیر گیاه رازیانه تکثیر از طریق بذر است. دانه های تازه رازیانه به راحتی از عطاری ها یا فروشگاه های اینترنتی بذر قابل تهیه است.

پس از تهیه بذر رازیانه آن ها را به مدت 24 ساعت در آب ولرم تا خنک بخیسانید. سپس بستر کشت (باغچه یا گلدان) را با ترکیب خاک سبک و زهکش دار محیا کنید. رازیانه تقریباً در هر نوع خاک اعم از: رسی، باغچه، ماسه ای و شنی به خوبی رشد می نماید.

رازیانه های فلورانسی به خاک سبک و غنی مانند پیت ماس و کوکوپیت احتیاج دارند.

پس از آماده سازی بستر کشت خاک را کاملاً مرطوب کنید و بذر ها را در عمق 2 تا 3 میلی متری از خاک بکارید.

روی بذر ها را با خاک سبک بپوشانید و دوباره سطح خاک را با اسپری آب مرطوب کنید.

فصل بهار بهترین زمان کشت رازیانه از طریق بذر است.

این نکته را از قلم نیاندازید که گیاه رازیانه برای رشد و باردهی به آفتاب و نور مستقیم، آبیاری متوسط و گرمای هوا احتیاج دارد؛ در نتیجه بهتر است گلدان رازیانه را در حیاط یا تراس نورگیر قرار دهید.

بذر های رازیانه معمولاً پس از 2 تا 3 هفته جوانه می زنند.

پس از رشد کامل گیاه می توانید از برگ های تازه در ترکیب سالاد بهره ببرید.

با رشد کامل رازیانه فلورانسی پیاز آن نیز به سرعت رشد می نماید و قابل برداشت است.